ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา การป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี ได้มีความก้าวหน้าอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะในเรื่องของการใช้ยา PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) ซึ่งเป็นการป้องกันก่อนสัมผัสเชื้อ HIV ที่ได้รับการพิสูจน์แล้วว่ามีประสิทธิภาพสูง โดยเฉพาะในกลุ่มชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM), บุคคลข้ามเพศ, และผู้ที่มีความเสี่ยงสูงอื่นๆ แต่ในขณะที่ PrEP แบบรับประทาน (ยาเม็ดรายวัน) ได้กลายเป็นมาตรฐานในหลายประเทศ ขณะนี้ PrEP แบบฉีด (Injectable PrEP) กำลังได้รับความสนใจอย่างมาก และอาจกลายเป็นมาตรฐานใหม่ในอนาคตอันใกล้ บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักกับแนวโน้มล่าสุดของ PrEP แบบฉีดพร้อมเหตุผลที่ทำให้รูปแบบนี้อาจเข้ามาแทนที่การกินยาแบบเดิม
PrEP แบบฉีด คืออะไร?
เพร็พแบบฉีด (Injectable PrEP) คือการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีโดยใช้ยาต้านไวรัสชนิดหนึ่งชื่อว่า Cabotegravir ฉีดเข้ากล้ามเนื้อทุก 2 เดือน (หรืออาจนานกว่านั้นในอนาคต)
✅ ข้อดีของ PrEP แบบฉีด
- ไม่ต้องกินยาทุกวัน
- เหมาะสำหรับคนที่มักลืมกินยา
- ประสิทธิภาพสูง: งานวิจัยพบว่าป้องกัน HIV ได้ดีกว่ายาเม็ดในบางกลุ่ม
- ลดโอกาสเผยแพร่สถานะ: ไม่ต้องพกยา
PrEP แบบกิน คืออะไร?
PrEP แบบกิน (Oral PrEP) คือการกินยาเม็ดที่มีตัวยา Tenofovir และ Emtricitabine วันละ 1 เม็ด เพื่อป้องกัน HIV ก่อนสัมผัสเชื้อ
✅ ข้อดีของ PrEP แบบกิน
- มีมานาน ใช้แพร่หลายทั่วโลก
- ราคาถูกกว่าแบบฉีด
- หยุดใช้เองได้ทันทีถ้าไม่มีความเสี่ยง
- เหมาะกับคนที่วางแผนมีเซ็กส์เป็นช่วงๆ
ปัญหาของ PrEP แบบกิน
แม้ PrEP แบบเม็ดจะได้ผลดี แต่ก็มีข้อจำกัดหลายอย่างที่ทำให้การใช้จริงในชีวิตประจำวันไม่ง่ายเสมอไป เช่น:
1. การลืมกินยา ผู้ใช้ต้องกินยาเป็นประจำทุกวัน หากลืมกินเป็นประจำ ประสิทธิภาพในการป้องกันจะลดลงอย่างมาก
2. ความยุ่งยากในการพกพา สำหรับบางคน การพกยาไปทุกที่ไม่สะดวก หรือรู้สึกไม่มั่นใจหากคนรอบตัวเห็นยา
3. อาการข้างเคียง ในบางรายอาจมีผลข้างเคียง เช่น คลื่นไส้ ปวดหัว หรือมีผลต่อตับและไตเมื่อใช้เป็นเวลานาน
งานวิจัยที่สนับสนุน PrEP แบบฉีด
HPTN 083 และ HPTN 084
งานวิจัยขนาดใหญ่ที่ตีพิมพ์ในปี 2021 พบว่า Cabotegravir แบบฉีดทุก 2 เดือนมีประสิทธิภาพ ดีกว่า PrEP แบบเม็ดในกลุ่มชายรักชาย และหญิงข้ามเพศ
- HPTN 083: พบว่า Cabotegravir แบบฉีดลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ HIV ได้มากกว่า 66% เทียบกับ Tenofovir/Emtricitabine
- HPTN 084: กลุ่มหญิงในแอฟริกากลางและตะวันออก ก็พบผลเช่นเดียวกัน โดย PrEP แบบฉีดให้ผลป้องกันสูงกว่ายาเม็ดอย่างมีนัยสำคัญ
ทำไม PrEP แบบฉีด อาจกลายเป็นมาตรฐานใหม่?
- ลดภาระในการกินยาทุกวัน
- สำหรับหลายคน การกินยาทุกวันเป็นภาระและทำได้ยาก การเปลี่ยนมาใช้การฉีดทุก 2 เดือนทำให้ชีวิตง่ายขึ้น และมีแนวโน้มที่จะป้องกัน HIV ได้ดีกว่า
- ลดโอกาสลืมกินยา
- การลืมกินยาเป็นสาเหตุหลักของความล้มเหลวในการป้องกัน PrEP การฉีดตามกำหนดจะลดปัจจัยเสี่ยงนี้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ไม่ทิ้งร่องรอยให้เห็น
- PrEP แบบฉีดไม่ต้องพกพาหรือมียาอยู่ในบ้าน ช่วยลดความอับอายหรือความรู้สึกไม่มั่นใจของผู้ใช้
- เหมาะกับคนที่เดินทางบ่อย
- คนที่ทำงานหรือเดินทางบ่อยอาจพลาดการกินยา PrEP แบบเม็ด แต่สามารถวางแผนฉีดล่วงหน้าได้อย่างง่ายดาย
- การยอมรับทางสังคม
- บางคนยังมีอคติกับ PrEP แบบเม็ดที่ถูกตีความว่า “ต้องมีพฤติกรรมเสี่ยง” แต่ PrEP แบบฉีดที่เป็นการรักษาเชิงป้องกัน อาจช่วยลด stigma ได้
ความท้าทายของ PrEP แบบฉีด
แม้จะมีข้อดีมากมาย แต่ PrEP แบบฉีดก็ยังมีอุปสรรคที่ต้องพิจารณา:
1. ราคาและการเข้าถึง
ยาฉีด Cabotegravir ยังมีราคาสูงมาก และการเข้าถึงในประเทศกำลังพัฒนา รวมถึงประเทศไทย ยังเป็นเรื่องท้าทาย
2. ต้องไปพบแพทย์ทุก 2 เดือน
ผู้ใช้ต้องเข้ารับการฉีดจากบุคลากรทางการแพทย์เป็นประจำ ซึ่งอาจไม่สะดวกสำหรับบางคน
3. ความเสี่ยงหากลืมฉีด
หากลืมฉีดในรอบถัดไป อาจทำให้ระดับยาในเลือดไม่เพียงพอ และเสี่ยงติดเชื้อ HIV ได้
4. ต้องมั่นใจว่าไม่ติดเชื้อก่อนเริ่มใช้
หากผู้ใช้มี HIV อยู่ก่อนแล้วแต่ไม่ทราบ การเริ่มใช้ Cabotegravir อาจทำให้เกิดการดื้อยาได้
PrEP แบบฉีด จะฉีดได้ที่ไหนบ้าง?
ในประเทศไทย PrEP แบบฉีดยังไม่เป็นที่แพร่หลาย และมีบริการเพียงไม่กี่สถานพยาบาลเท่านั้น อีกทั้งยังมีราคาที่ค่อนข้างสูง เมื่อเทียบกับ PrEP แบบกินรายวัน แต่หากคุณต้องการตรวจและฉีดยาเพร็พสามารถจองคิว ได้ที่:
คลินิกนิรนาม
Line: @091ajex
02-251-6711 ต่อ 611, 612 หรือ 083-612-6263
www.love2test.org/clinic/anonymousclinic
แทนเจอรีนคลินิก
Line: @tangerineclinic
02-160-5372 ต่อ 205
www.love2test.org/clinic/tangerine-community-health-clinic
เซฟคลินิก
Line: @safeClinicBkk
02-006-8887 หรือ 083-534-4555
www.love2test.org/clinic/safe-clinic
ทิศทางในอนาคต
PrEP แบบฉีดกำลังกลายเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของการป้องกัน HIV และหากสามารถลดต้นทุน เพิ่มการเข้าถึง และขยายบริการให้ครอบคลุมได้อย่างเท่าเทียม PrEP แบบฉีดอาจกลายเป็น “มาตรฐานใหม่” แทนที่ยาเม็ดในอีกไม่กี่ปีข้างหน้า
นอกจากนี้ เทคโนโลยีในอนาคตอาจพัฒนา PrEP รูปแบบใหม่ เช่น:
- การฉีดทุก 6 เดือน
- แผ่นแปะผิวหนังปล่อยยาระยะยาว
- ยาฝังใต้ผิวหนัง (Implant)
- วัคซีนป้องกัน HIV
อ่านบทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
ตรวจเอชไอวีง่ายขึ้นกับ Love2Test ก้าวสำคัญเพื่อยุติ HIV ในไทย
เมื่อต้องมี Chemsex ดูแลตัวเองอย่างไร?
สรุป: PrEP แบบฉีดทางเลือกใหม่ที่น่าจับตามอง
PrEP แบบฉีดไม่ใช่เพียงทางเลือกใหม่เท่านั้น แต่เป็นความหวังที่สามารถเปลี่ยนโฉมหน้าการป้องกัน HIV ทั่วโลกได้อย่างแท้จริง โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีปัญหาในการใช้ยาเม็ดแบบเดิม แม้ยังมีอุปสรรค แต่ด้วยหลักฐานเชิงวิทยาศาสตร์ที่แข็งแรง ความร่วมมือจากภาครัฐ เอกชน และประชาชน ทำให้เราเชื่อว่าในอนาคต PrEP แบบฉีดจะไม่ใช่เพียงทางเลือกเฉพาะกลุ่ม แต่จะเป็น “มาตรฐานใหม่” ของการป้องกัน HIV ที่ปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และเข้าถึงได้สำหรับทุกคน
ขอบคุณข้อมูลจาก:
PrEP แบบฉีดไม่ใช่วัคซีน (www.th.trcarc.org/prep-injection)
การฉีดคาโบทีกราเวียร์สำหรับ PrEP (/www.aidsmap.com/about-hiv/cabotegravir-injections-prep)
ยาเพร็พแบบฉีด นวัตกรรมใหม่แห่งการป้องกัน HIV (www.pskclinicbkk.com/contents-prep-injection-hiv-prevention)